Mediana a średnia wynagrodzeń. O czym mówią te wskaźniki?

Podczas dyskusji o zarobkach Polaków często podawana jest tzw. średnia krajowa. Analizując informacje o wynagrodzeniach obywateli warto jednak pamiętać, że nie jest to jedyny (a przede wszystkim najbardziej wymierny) wskaźnik. Istotna jest również mediana krajowa, której wyliczenie jest co prawda bardziej czasochłonne, ale pozwala w inny sposób spojrzeć na dane o rynku pracy. Co dokładnie oznaczają te pojęcia? Czym różni się średnia od mediany? Zapraszamy do lektury.

Co to jest średnia wynagrodzeń?

Średnie wynagrodzenie Polaków (określane najczęściej jako średnia krajowa) to wyliczenie publikowane przez Główny Urząd Statystyczny raz w miesiącu. Podawana wartość jest kwotą brutto, czyli pensją przed potrąceniem podatku dochodowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne, chorobowe i rentowe.

Ogłaszana przez GUS średnia krajowa jest często dla opinii publicznej dużym zaskoczeniem, ponieważ wiele osób zarabia znacznie mniej, niż wskazują dane statystyczne. Dzieje się tak w dużej mierze przez sposób, w jaki urząd wylicza wartość średniej krajowej w Polsce. Nie są brane pod uwagę przychody małych firm, jednoosobowych działalności gospodarczych, osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenie, dzieło) czy tych, którzy pracują w administracji publicznej.

Według danych udostępnionych przez GUS średnia krajowa w Polsce w marcu 2022 roku wynosiła 6665,64 zł brutto (czyli 4788,12 zł netto). Szacuje się jednak, że nawet dwie trzecie Polaków zarabia mniej, niż określa ten wskaźnik.

Co to jest mediana wynagrodzeń?

Mediana wynagrodzeń to wartość znajdująca się dokładnie pośrodku wszystkich branych pod uwagę danych, a więc 50% z nich to wynagrodzenia niższe od mediany, a pozostałe 50% – wyższe. Główny Urząd Statystyczny rzadziej publikuje informacje o medianie krajowej niż o średniej krajowej, ponieważ pierwsza z tych wartości jest trudniejsza do wyliczenia, tzn. działanie to jest bardziej pracochłonne i wymaga wzięcia pod uwagę większej liczby różnych danych dotyczących pensji pracowników.

Ostatnio opublikowana mediana wynagrodzeń, za październik 2020 roku, wynosiła 4702,66 zł brutto. W tym samym czasie średnia krajowa była równa 5458,88 zł brutto, co wyraźnie obrazuje różnicę między tymi dwoma wskaźnikami.

Średnia a mediana: różnice

Średnia to suma wartości wszystkich danych, podzielona przez ich liczbę. Natomiast, aby określić medianę, należy dane uporządkować w kolejności rosnącej (bądź malejącej) – środkowa wartość uzyskanego w ten sposób zbioru jest medianą.

Choć dla ekonomistów określanie średniego wynagrodzenia jest wystarczającym wskaźnikiem, ponieważ na jego podstawie można obserwować zmiany zachodzące na rynku pracy, to statystycy najczęściej skłaniają się ku twierdzeniu, że bardziej miarodajna jest mediana krajowa, lepiej bowiem obrazuje tendencję centralną wyników. Dzieje się tak, ponieważ wysokość średniej mogą zaburzać bardzo skrajne wartości minimalne i maksymalne (przykładowo: równowartość minimalnej pensji zestawiona z setkami, a nawet milionami miesięcznego przychodu), które w przypadku mediany wynagrodzeń nie mają aż takiego znaczenia.

W Polsce Główny Urząd Statystyczny comiesięcznie podaje informację o średniej krajowej, natomiast jedynie raz na dwa lata publikuje medianę wynagrodzeń. Warto przy tym zauważyć, że w wielu krajach to właśnie ta druga wartość jest głównym współczynnikiem obrazującym zarobki obywateli, który publikuje odpowiedni urząd (przykładem jest Wielka Brytania i jej odpowiednik GUS, czyli Office for National Statistics – ONS).

Średnia a mediana – o tym warto pamiętać

Należy zwrócić uwagę, że aby dane o zarobkach Polaków były jak najbardziej miarodajne i zgodne z rzeczywistością, to wyliczenia musiałyby uwzględniać więcej form zatrudnienia (nie tylko umowę o pracę) oraz być podzielone na poszczególne branże oraz różne lokalizacje, ponieważ występują pod tymi względami duże różnice w zarobkach. Na podstawie takich danych należałoby określić wszystkie wskaźniki: średnią krajową, medianę wynagrodzeń oraz dominantę. Ostatnie pojęcie również warto brać pod uwagę, ponieważ jest to wartość najczęstsza, a więc wysokość pensji, jaką przeważnie otrzymują Polacy.